Mediacje są często stosowaną próbą polubownego rozwikłania konfliktu, a tym samym uniknięcia rozprawy sądowej lub szansą na znalezienie satysfakcjonującego rozwiązania, np. w sprawie o ustalenie opieki nad dziećmi. Niestety, nie wszystkie sprawy nadają się do mediacji. Warto również wspomnieć, że mediacje mogą być stosowane nie tylko w sprawach rodzinnych, ale również cywilnych, jak np. sprawa o zapłatę, podział spadku, zniesienie współwłasności czy dochodzenie odszkodowania, a także w sprawach gospodarczych.
W jakich przypadkach mediacje sądowe nie są stosowane?
- Brak obopólnej woli do mediacji – jeśli jedna ze stron sporu nie wyraża zgody na mediacje, nie mogą być one przeprowadzone.
- Przemoc – jeśli jedna ze stron sporu stosowała przemoc psychiczną lub fizyczną wobec innych członków rodziny i stron konfliktu, mediacje również nie są stosowane. Sprawa taka trafia od razu przed oblicze sądu, aby minimalizować dalsze, ewentualne zagrożenie dla uczestników sporu.
- Uzależnienia – kiedy jedna ze stron sporu zmaga się z problemem nałogu, np. uzależnienie od alkoholu czy narkotyków, mediacje nie mają szansy powodzenia i również nie są stosowane. W tym przypadku będzie można wrócić do mediacji po wcześniejszym odbyciu leczenia odwykowego i uzyskaniu pozytywnej opinii przez lekarzy.
- Choroby psychiczne – niepoczytalność, odebranie praw obywatelskich, ubezwłasnowolnienie, a także depresja – to sytuacje, które również dyskwalifikują sprawę do skierowania jej do mediacji. Brak pełnej świadomości podejmowania decyzji nie daje szans na to, aby mediacje odniosły oczekiwany skutek.
- Warunki recydywy – jeśli w przeszłości podejmowane były już mediacje w tej samej sprawie i nie przyniosły oczekiwanych efektów, nie są zalecane ponownie. Zamiast tego sprawa jest kierowana do rozpatrzenia przez sąd, który wydaje w niej wyrok.
Mediacje prowadzi się w sprawach, w których jest możliwe zawarcie ugody:
- w stosunkach gospodarczych czy w zakresie innych stosunków umownych,
- w sprawach z zakresu odpowiedzialności deliktowej czy kontraktowej,
- w stosunkach z zakresu prawa rzeczowego, prawa pracy,
- w sprawach o charakterze niemajątkowym
- w sprawach rodzinnych, gdy jej przedmiotem są kwestie dotyczące alimentów, sposobu sprawowania opieki nad dzieckiem.
W spawach rodzinnych wyłączeniu mediacji podlegają sprawy o przyznanie, ograniczenie lub odebranie opieki nad dzieckiem. Poprzez ugodę nie można także rozwiązać małżeństwa ani też ustalić pochodzenia dziecka.
W realizacji mediacji prowadzonej w ramach postępowania sądowego (czy to procesowego, czy nieprocesowego) te ograniczenia mają jeszcze większy zasięg, gdyż zawarcie ugody jest wykluczone w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 477 k.p.c.) oraz o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone (art. 479 k.p.c.)